ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 30-11-84 Σχεδόν υπόδειγμα Αν το «Παρασκήνιο» ακολουθήσει το... προχτεσινό του παράδειγμα με τον Καραγκιόζη, τότε ίσως κάποτε μιλήσουμε για ένα σημαντικό τηλεοπτικό προηγούμενο. Δεν ήταν ακριβώς μόνο παράδειγμα του Καραγκιόζη. Ήταν περισσότερο παράδειγμα του συγγραφέα Γιάννη Κιουρτσάκη που ο εκλαϊκευτικός επιστημονικός του λόγος για το τεράστιο λαϊκό κεφάλαιο που λέγεται προφορική παράδοση, θα μπορούσε κάλλιστα, χωρίς την προσθήκη μιας τελείας, να δημοσιευτεί και να αποτελέσει παράδειγμα ενός εμπνευσμένου γραπτού λόγου. Μάλιστα θα 'λεγα πως στην περίπτωση που διαβάζαμε το κείμενο και δεν το ακούγαμε. Τότε ίσως και ο ίδιος ο συγγραφέας του θα συμφωνούσε μαζί μας πως το πρόβλημα δεν είναι να αντιπαραθέσουμε τον προφορικό στο γραπτό λόγο, αλλά ότι και τα δυο μαζί, κάτω από άλλες συνθήκες και με άλλες προϋποθέσεις μπορούν να αποτελέσουν μια συνέχεια. Σ' αυτό το σημείο, σ’ αυτή την αντιπαράθεση είναι που διαφωνούμε. Η παρέμβαση του Κιουρτσάκη με αφορμή την περίπτωση του Καραγκιόζη σαν ένα βασικό συστατικό στοιχείο μιας μεγάλης λαϊκής κληρονομιάς, σαν ένα μεγάλο γεγονός της προφορικής δημιουργικής παράδοσης, η παρέμβαση λοιπόν του Κιουρτσάκη είχε να κάνει με κάτι πολύ πιο ευρύτερο. Με τη σχέση ανάμεσα στο λαϊκό και στο λόγιο, ανάμεσα στην παράδοση και στο σήμερα, ανάμεσα στο πηγαίο και στο μεθοδικό, ανάμεσα στο αυθόρμητο και το επιστημονικό, ανάμεσα στο συλλογικό και στο άτομο, ανάμεσα στη χειροτεχνία και στην τεχνολογία. Ο Κιουρτσάκης από τη μια έκανε μια υποδειγματική έκθεση των στοιχείων, των δυνατοτήτων και των επιτευγμάτων της λαϊκότητας, της προφορικής παράδοσης, του λαϊκού πολιτισμού. Από την άλλη όμως παρέκκλινε προς την αντιπαράθεση του λαϊκού με το λόγιο. Δεν είδε ότι σήμερα — κάτω φυσικά από άλλες προϋποθέσεις — η λαϊκότητα συντελείται μέσα από άλλες διαδικασίες. μέσα από τη συμμετοχή που δεν θέλει τον θεατή απλό δέκτη, αλλά ενεργητικό παράγοντα και διαμορφωτή. Δεν είδε ότι η απόσταση που χωρίζει το προφορικό από το γραπτό, το χειρότεχνο από το επιστημονικό, είναι μια απόσταση που κατακτήθηκε από το σύνολο της ανθρωπότητας και ότι η διάσταση αυτή για να καλυφτεί πρέπει να διανύσουμε μια πορεία αγώνων. Οι αντιρρήσεις δεν μειώνουν διόλου τη σημασία της εκπομπής. Και για όσα είπε ο Κιουρτσάκης και για τον μεστό, ακριβέστατο και ζωντανό, δικό του, προφορικό λόγο, όσο και για τα αποκαλυπτικά παραδείγματα που έφερε για τον Καραγκιόζη, σε συσχετισμό με σκηνές από τον Καραγκιόζη του Μάνθου. Ο ΤΗΛΕ-ΤΥΠΟΣ