Μπορεί να υπάρξει σήμερα παράδοση Ροντήρη, Μινωτή ή Κουν χωρίς τους ίδιους; Παράδοση σημαίνει «παραδίδομαι σε κάτι και αυτό με σώζει, με καθοδηγεί, μου δημιουργεί βεβαιότητες, με κάνει να επικοινωνώ με κοινά αποδεκτούς κώδικες. Ή ακόμη – κυρίως στην τέχνη – με βοηθάει να συνδιαλέγομαι με τους παλιούς, τους πεθαμένους, χωρίς διαχωριστικές γραμμές, λες και κάτι δημιουργικό χτίζεται από όλους, ένα οικοδόμημα στο χρόνο, με μαστόρους πολλών γεννεών». Η παράδοση δεν επιβάλλεται με εξαναγκασμό. Οικειοθελώς της παραδίδεσαι επειδή σε ησυχάζει, σε πείθει, και επειδή ταιριάζει με την καλλιτεχνική σου ιδιοσυγκρασία. Δεν μπορώ να προγραμματίσω – ως καλλιτέχνης – να είμαι «παραδοσιακός» ή όχι, ούτε υπάρχουν τείχη που απαγορεύουν την έξοδο από την παραδοσιακή διαδικασία. Η θεατρική παράδοση δεν είναι ίδια με τη λογοτεχνική, γιατί οι παλιές παραστάσεις δεν υπάρχουν, χάνονται στη μνήμη των θεατών. Παλιότερα όλοι πίστευαν πως αυτό ήταν μέσα στη βιολογία του θεάτρου. Σήμερα όμως η έλλειψη κινηματογραφημένων παραστάσεων του παρελθόντος δείχνει καθαρά την αδυναμία μιας χώρας να δημιουργήσει δομές και θεσμούς που θα αναδεικνύουν ενιαία την πνευματική της ταυτότητα. Αν θελήσει λοιπόν κάποιος σύγχρονός μας σκηνοθέτης να μελετήσει το έργο του Ροντήρη, του Μινωτή ή του Κουν, δημιουργικά κι όχι θεατρολογικά ή φιλολογικά, να δει δηλαδή και να ακούσει την ίδια τη θεατρική πράξη, ελάχιστες κινούμενες εικόνες θα βρει κι αυτές ατελείς και αποσπασματικές. Είναι προτιμότερος ο “βέβηλος” από τον καλό μαθητή που αναπαράγει με στειρότητα τα κελεύσματα των δασκάλων. Σεβασμός στην παράδοση σήμερα σημαίνει να ασκείς βία δημιουργίας πάνω στο παραδομένο και σε κάποιες περιπτώσεις που του γυρνάς την πλάτη. Η ρήξη, η στροφή, μπορεί ν’ ανοίξει νέους δρόμους στην έκφραση. Όταν η παραδοσιακή αλυσίδα έχει σπάσει μπορείς να δημιουργήσεις εκ του μηδενός, χωρίς ρίζες, σα να μην προηγήθηκε τίποτα, χωρίς δέος και ηθικές αναστολές. Κι αυτό δεν είναι προδοσία ή ασέβεια αλλά αναγκαίος όρος για τη ζωντάνια των σύγχρονων παραστάσεων.   Λάκης Παπαστάθης