Μανόλης Αναγνωστάκης ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 30/4/84 ΕΙΝΑΙ μερικές στιγμές —λίγες— πού η τηλεόρασή μας αποκτάει μια ξεχωριστή σημασία. Όταν δίνει το λόγο σε ανθρώπους όπως ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, πού εμφανίστηκε, στο προχθεσινό «Παρασκήνιο». Κι όταν έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε μερικά λόγια, απαλλαγμένα από κάθε σκοπιμότητα, πού αποτελούν το καταστάλαγμα μιας ζωής γεμάτης έντονες εμπειρίες και υψηλή ποιοτική έκφραση. Απλός, άμεσος, μιλώντας χωρίς επιτήδευση και φιλολογικά στολίδια, ο Μ. Αναγνωστάκης, αφού έδωσε στην αρχή μια σύντομη αλλά μεστή εικόνα της πολυτάραχης εποχής των νεανικών του χρόνων, πέρασε στους λόγους που τον έκαναν, ως ποιητή, να σωπάσει και μετά στο επόμενο προσφιλές του θέμα, την πολιτική. Αναφερόμενος στις πνευματικές και πολιτικές παρωπίδες τού καιρού μας. Επισημαίνοντας την ευθύνη των διαφόρων καθοδηγητών, κάθε παρατάξεως, την ανάγκη να αποκαλυφθεί, κάποτε, γυμνή και χωρίς ιδεολογικά φορέματα, η ιστορική αλήθεια. Σημαντικό εύρημα της εκπομπής ήταν οι ποιητικές σφήνες πού έμπαιναν ανάμεσα στις διάφορες «παύσεις» της ομιλίας τού ποιητή. Είχε κάνεις την εντύπωση ότι οι σφήνες αυτές —από διάφορα ποιητικά του έργα— αποτελούσαν τις ενδόμυχες σκέψεις πού έκανε τη στιγμή της συνέντευξης. Και έδιναν μια σπάνια πληρότητα στο όλο κινηματογραφικό πορτραίτο.   Η θεαματικότητα Πρώτη, τη βδομάδα που πέρασε, η ελληνική «αντιστασιακή» ταινία μελό «Στρατιώτης δίχως στολή», που έφτασε στα 55% ενώ η ταινία του Α. Σακελλάριου με το Β. Λογοθετίδη «Οι Γερμανοί ξανάρχονται», ήρθε τέταρτη στις προτιμήσεις του τηλεοπτικού κοινού με 43%. Την ζωντανή μετάδοση από το Μόναχο του διαγωνισμού Τραγουδιού της Γιουρβίζιον παρακολούθησε το 40% του τηλεοπτικού κοινού. Και τον αγώνα για το Κύπελλο Εθνών Ευρώπης που μετέδωσε η ΕΡΤ 1 άλλο 40%. Το πρώτο επεισόδιο των δύο ελληνικών σειρών που ξεκίνησαν αυτή την βδομάδα «Χαμογελάστε παρακαλώ» της ΕΡΤ 1 και «Μαργαρίτα Στέφα» της ΕΡΤ 2, παρακολούθησε αντίστοιχα το 25% και 20% του τηλεοπτικού κοινού. Τέλος, την εκπομπή της ΕΡΤ 1 για τον Καβάφη παρακολούθησε το 19% και την εκπληκτική εκπομπή του «Παρασκήνιου» με το Μ. Αναγνωστάκη είχε μόνο 8% πριν από το Δελτίο Ειδήσεων και 3% μετά απ' αυτό. (Από την έρευνα της ICAP HELLAS ΑΕ. γα την περιοχή της Αθήνας - Πειραιά, την εβδομάδα 23-29 Απριλίου).   Μανόλης Αναγνωστάκης Ένας σημαντικός μονόλογος Το «Παρασκήνιο» έδωσε ένα ακόμη δείγμα της ικανότητάς του να παρουσιάζει με ξεχωριστό τρόπο ανθρώπους και θέματα. Στην πρόσφατη εκπομπή για το Μανώλη Αναγνωστάκη, παρακολουθήσαμε ένα σημαντικό μονόλογο. Ο σκηνοθέτης με θαυμαστή δεξιοτεχνία φρόντισε να παρεμβαίνει με τους ίδιους τους στίχους του ποιητή στις ανάσες του λόγου του. Πεζός και ποιητικός λόγος δέθηκαν αρμονικά και η τηλεοπτική εικόνα τοποθέτησε και δεν αγνόησε τον ήχο... (Σχόλιο της «Μεσημβρινής», Τρίτη 3-5-83).       Μανόλης Αναγνωστάκης Μιλώ Μίλησε ο Μανώλης Αναγνωστάκης στην πολύ καλοστημένη παραγωγή του «Παρασκήνιου». Με ευθύτητα, ευστοχία και αμεσότητα. Έδωσε τον τόνο μιας σωστής επικοινωνίας μέσα από τα κανάλια της ταλαιπωρημένης τηλεόρασης και οι φράσεις από το «Υστερόγραφό» του έπεφταν σαν τις σταγόνες της βροχής μέσα σε παύσεις καίριες.   Μανόλης Αναγνωστάκης Έδωσε κύρος στην ελληνική τηλεόραση Ένα πρόσωπο κι ένας κινηματογραφικός φακός, μας έδωσαν στο «Παρασκήνιο» της Πέμπτης, 28 Απριλίου, μια από τις καλύτερες εκπομπές της ελληνικής τηλεόρασης. Το πρόσωπο, ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης. Ο φακός, το μάτι του σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη. Και ο πιο εξασκημένος θεατής δε θα μπορούσε να ξεχωρίσει σε ποιον από τους δυο ανήκει κατά πρώτο λόγο, το υπέροχο τηλεοπτικό αποτέλεσμα που μας έδωσαν. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης κυριάρχησε στην εικόνα με τον πυκνό λόγο, γεμάτο προσωπικές μνήμες αλλά και αναφορές σε καταστάσεις, γεγονότα και πρόσωπα που σημάδεψαν την ιστορία του τόπου τα τελευταία πενήντα χρόνια. Ήταν ένας λόγος που ξεκινούσε από τις αποκλειστικά προσωπικές εμπειρίες του ποιητή, περνούσε μέσα από γεγονότα όπως αυτά του ’36 στη Θεσσαλονίκη ή την Αντίσταση, δενόταν με πρόσωπα των γραμμάτων ή της πολιτικής, που επηρέασαν τον ίδιο αλλά και πολλούς άλλους για να καταλήγει κάθε φορά σε κρίσεις, σχόλια ή αμφιβολίες— στην άποψη με μια λέξη του ποιητή πάνω στα γεγονότα. Ο λόγος του Αναγνωστάκη μας έδωσε την αίσθηση, πως ήταν ό,τι αποκρυσταλλώθηκε στη συνείδηση του ποιητή στα σαράντα χρόνια της συμμετοχής του στα γράμματα και την ιστορία του τόπου. Σ’ αυτή την αίσθηση, ίσως μας οδήγησε ο τρόπος που παρουσίασε το Μανόλη Αναγνωστάκη ο σκηνοθέτης του «Παρασκήνιου» Λάκης Παπαστάθης. Καδράρισε τον ποιητή μέσα στην εικόνα με τέτοιον τρόπο που αξιοποιόταν στο έπακρο η δύναμη, του λόγου. Έδωσε προτεραιότητα σ’ αυτό που ακουγόταν και στην έκφραση του προσώπου το Αναγνωστάκη, που. φαινόταν ότι προσπαθούσε να διατυπώσει με απλές και κατανοητές φράσεις την προσωπική του αλήθεια. Αυτή η βασική επιλογή του σκηνοθέτη, ήταν που μας καθήλωσε 52 ολόκληρα λεπτά μπροστά στο δέκτη. Αυτό φάνηκε περισσότερο στο πλάνο εκείνο που ακούγεται η φωνή του ποιητή, ενώ ο ίδιος κάθεται μπροστά στο γραφείο του χωρίς να μιλάει. Σ’ εκείνη τη μοναδική σκηνή χάθηκε η ζωντάνια του λόγου που είχαν όλες οι άλλες, όταν το πρόσωπο μιλούσε μπροστά στο φακό. Και ήταν χρήσιμη για να μας δώσει ένα μέτρο σύγκρισης. Εύρημα θετικό, ήταν η παρεμβολή από το σκηνοθέτη στίχων του ποιητή, που με τον πυκνό και επιγραμματικό τους χαρακτήρα, διεύρυναν την αφήγηση και ταυτόχρονα αποκάλυπταν την αλήθεια της άποψης του Αναγνωστάκη για την ποίηση: «Ο ποιητής δεν εκφράζει ήδη έτοιμες καταστάσεις, δε διαπιστώνει αυτό που έχει ήδη διαπιστωθεί από την ιστορία κι έχει περάσει στην κοινή συνείδηση... Όταν ο ποιητής εκφράζει την εποχή του, η εποχή αυτή δεν έχει ακόμα παγιωθεί... Ο ποιητής κατά ένα τρόπο, ασυνείδητο θα ’λεγα... συλλαμβάνει από τη ρέουσα πραγματικότητα τα τυπικά γνωρίσματα, τα απομονώνει και τα προβάλλει μέσα στο έργο του. Είναι αυτά που αργότερα γίνονται κοινός τόπος». Νομίζω ότι τέτοιες εκπομπές δε βγαίνουν εύκολα. Στην περίπτωση αυτή χρειάστηκε η μακρόχρονη φιλία του σκηνοθέτη με τον ποιητή, η ουσιαστική γνωριμία του ενός με τον άλλον. Και πάνω απ’ όλα το μεράκι του σκηνοθέτη που ξεπέρασε μέσα στα πλαίσια της ελληνικής τηλεόρασης τα συνήθη επαγγελματικά στάνταρ. Ήταν μια από εκείνες τις λίγες τις σπάνιες εκπομπές που δίνουν κύρος σε μια τηλεόραση.   Δημήτρης Μανωλάκος               Μανόλης Αναγνωστάκης ΕΠΙΚΑΙΡΑ 11-5-83 ΚΡΙΤΙΚΗ Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΝΟΤΑΡΑ   Ποίηση Ύστερα από οκτώ χρόνια συνεχών μεταδόσεων το «Παρασκήνιο» εξακολουθεί να προσφέρει «δωρεάν μαθήματα» για το πώς πρέπει νά γίνεται ένα σωστό και ανανεωμένο, κάθε φορά, τηλεοπτικό ρεπορτάζ ...Είναι ίσως ή μοναδική ελληνική εκπομπή που έχει κρατήσει τόσο υψηλό στάνταρντ απόδοσης, σ’ ένα τόσο μεγάλο διάστημα. Στο διάστημα της πορείας της, βέβαια, πέρασε από διάφορες φάσεις. Μέχρι πριν δύο χρόνια, περίπου, χρησιμοποιούσε σκηνοθέτες - συνεργάτες επώνυμους και δοκιμασμένους, από τους όποιους ο καθένας έδινε στο εκάστοτε φιλμ το προσωπικό του ύφος, με αποτέλεσμα να έχει αποκτήσει η σειρά έναν πολυποίκιλο και πολύ ενδιαφέρον χαρακτήρα. Στη συνέχεια η «ομάδα Σινετίκ», που είναι η παραγωγός εταιρεία της εκπομπής, αποφάσισε να αναλάβει συλλογικά τη σκηνοθεσία του εκάστοτε θέματος, δίνοντας ένα περισσότερο ομοιόμορφο ύφος. Όλα αυτά τα γράφουμε με αφορμή το πρόσφατο φιλμ του «Παρασκηνίου» με τον ποιητή. Μανόλη Αναγνωστάκη, όπου η κινηματογραφική τέχνη της «Σινετίκ» συναντήθηκε με μια σπάνια προσωπικότητα της ελληνικής ποίησης. Το φιλμ είχε περισσότερο τον χαρακτήρα μιας τηλεοπτικής γνωριμίας με τον ποιητή που να μπορεί να σταθεί ως ενημερωτικό και σαφές για το ευρύτερο κοινό και παράλληλα ενδιαφέρον για τούς «μυημένους»! Το όλο «στήσιμο» ήταν ευθύ, άμεσο και βασιζόταν σε δύο στοιχεία: Στον λόγο τού ποιητή, αδιάσπαστο από την αρχή μέχρι το τέλος, και στις ξαφνικές παρεμβολές ποιητικών φράσεών του — σχετικών κάθε φορά με το εκάστοτε θέμα που ανέλυε — από μια φωνή «οφ», οι όποιες φράσεις, όμως, με τον τρόπο που εισέβαλαν στον λόγο του Μ. Αναγνωστάκη χωρίς να διακόπτουν τη ροή του, απόλυτα ρυθμισμένες για να καλύπτουν μόνο τις φυσιολογικές του παύσεις, δημιουργούσαν μία δυνατή εντύπωση σαν να έβγαζαν στην επιφάνεια τις πιο κρυφές του σκέψεις, μετατοπίζοντάς τον από την τυπική του στάση μπροστά στον φακό, αποκαλύπτοντας τον μυστικό παλμό, την πιο βαθιά εσωτερική ευαισθησία του ανθρώπου. Για τα ίδια του τα λόγια θα μπορούσαμε να γράψουμε πάρα πολλά... (δυστυχώς δεν έχουμε τον χώρο).   Σπεράντζα Βρανά... Το ρεσιτάλ της θεατρίνας (Τετάρτη, 11.30 μμ., ΕΡΤ-1) Μετά από μια τρίμηνη διακοπή, το «Παρασκήνιο» ξανα6γήκε στον αέρα για να μας θυμίσει ότι το καλό γούστο δεν λείπει απ' την ελληνική τηλεόραση: Ξεκίνησε μάλιστα μ’ ένα θέμα γεμάτο παγίδες για τα δεδομένα της ελληνικής τηλεόρασης. Αφορμή ήταν το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Σπεράντζας Βρανά. Μια θεατρίνα μ' ένα πολυποίκιλο βίο παρουσιάζει τα βιώματά της. Εικόνες κατοχής από μια άλλη σκοπιά που έχουν περάσει στο περιθώριο της ιστορίας. Μέσα απ' τις προσωπικές μνήμες ζωντανεύουν κάποια θεατρικά μπουλούκια και η ζωή κάποιων ανθρώπων που προσπαθούν όπως όπως να επιβιώσουν. Και μέσα απ' το ζωντάνεμα αυτό ξεχωρίζει το πρώτο ερωτικό σκίρτημα, που ο Λάκης Παπαστάθης - ο σκηνοθέτης της εκπομπής - το απομονώνει μετατρέποντάς το σε οπτικό ερωτικό ποίημα. Η αφήγηση της θεατρίνας, ρεαλιστική και σκληρή, παρουσιάζει τη 14χρονη Σπεράντζα σαν αντικείμενο, ενός παιχνιδιού και μιας διπλής ίντριγκας. Επίκεντρο του παιχνιδιού η ίδια που παίζει και στα δυο ταμπλό για να στήσει μαζί με το ναύτη παγίδα στον άλλον, το Γιώργο. Μέσα απ' αυτό το παιχνίδι εκείνο που ξεχωρίζει είναι η διάθεση των δυο ερωτευμένων. Οι εικόνες της μιζέριας, του αμοραλισμού, της αγωνιώδους προσπάθειας για επιβίωση που δημιουργούνται απ' την αφήγηση παραμερίζουν και τη θέση τους παίρνουν οι γεμάτοι ερωτισμό ναύτες του Τσαρούχη. Για να παρουσιαστεί τελικά αμόλυντος ο έρωτας. Η Σπεράντζα Βρανά έδωσε ένα ρεσιτάλ αυτοσχεδιασμού σαν μια μεγάλη θεατρίνα. Δεν είχε παρά να ανασύρει απ' τη μνήμη της τα βιώματά της και να τα μετατρέψει σε λόγο και έκφραση κυρίως του προσώπου και των χεριών. Όμως ο φακός άφησε στο περιθώριο, γυμνό από εικόνες ό,τι απ' το λόγο θα μπορούσε να εκληφθεί σαν χυδαίο (όπως η σχέση με το Γιώργο ή το εξάμηνο στην Αίγυπτο) και ανέδειξε όλες εκείνες τις εσωτερικές λάμψεις που έβγαιναν μέσα απ' την αφήγηση της θεατρίνας. Απ' τη 18χρονη θεατρική εμπειρία στο «Ακροπόλ» και απ' όσα μπορεί να κρύβει αυτή η εμπειρία απομονώθηκε η ερωτική σχέση της θεατρίνας με το θέατρο. Απ' τις κινηματογραφικές μνήμες εκείνο που έμενε τελικά ήταν η σημερινή της κατάφαση. «Καλή ήμουνα» λέει η ίδια και για μας τους θεατές δεν έχει καμιά σημασία να αξιολογήσουμε ή να κρίνουμε αυτή την κατάφαση. Μας αρκεί το πρόσωπο που βλέπουμε να ξαναζεί και να ξανατραγουδάει κομμάτια απ' τη ζωή της. Ο φακός μας στρέφει την προσοχή ακριβώς σ' αυτή τη σχέση. Την ερωτική σχέση του καλλιτέχνη με το έργο του ανεξάρτητα απ' την ποιότητά του. Η εκπομπή για τη Σπεράντζα Βρανά θα 'λεγε κανείς πως ήταν ένα παιχνίδι δεξιοτεχνίας ανάμεσα στην ηθοποιό και το σκηνοθέτη. Χωρίς να αφαιρεθεί τίποτα απ' το χυμώδη λόγο και τις κινήσεις της θεατρίνας, ο σκηνοθέτης φιλτράρησε και μεγένθυνε με την εικόνα, όλα εκείνα τα σημεία που ξεχώριζαν απ' την αφήγηση της Σπεράντζας Βρανά σαν οι καλύτερες μνήμες απ τη ζωή της. Μέσα απ' αυτό το φιλτράρισμα ένα θέμα με πολλές παγίδες έγινε εκπομπή καλού γούστου ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΝΩΛΑΚΟΣ